WODZENIE NIEDŹWIEDŹIA

W kalendarzu jeszcze zima, a już wielkie ożywienie w KA­LENDARZU OBRZĘDO­WYM. Kończy się okres „Szkubonioł piyrza", który to w nie jednej jeszcze rodzinie żywo tkwi. W naszych miej­scowościach pojawił się „NIEDŹWIEDŹ", który cho­dził od domu do domu wraz z grupą innych przebierańców.

„Wodzenie Niedźwiedzia" to przebogaty, tak w treści jak i formy, obyczaj żywo kulty­wowany na naszej Gogolińskiej Ziemi. Obyczaj ten wy­wodzi się z dalekiej przeszło­ści, kiedy to jeszcze nie było zbyt wiele kościołów, sądów, które to instytucje dzisiaj łago­dzą (lub powinny to czynić) zwaśnione lub skłócone strony.

Ludzie już wtedy wiedzieli, że trzeba żyć ze sobą w zgo­dzie: obrali więc sobie „ofiar­nego kozła" owego „Niedź­wiedzia", któremu przypisy­wano winę za wszystkie zło, mające miejsce na przestrzeni całego minionego roku. Nie czekano więc - tak jak to się dzisiaj stosuje - dziesięć lat;

aby z okazji misji przeprosić sąsiada lub inną osobę za wy­rządzone zło lub krzywdę, lecz czyniono to corocznie.

Wypada teraz przedstawić „osoby" biorące udział w ob­rzędzie „Wodzenia Niedźwie­dzia": Niedźwiedź (jako ów kozioł ofiarny), Masołrz, Ko­wal, Państwo Młode, Kominiołrz, Cyganka, Śmierć, Piekołrz, i jeszcze inne osoby, re­prezentujące wszystkie zawo­dy, występujące kiedyś na wsi (szkoda, że już nie dzisiaj). Chodził też dawniej bocian (symbol wiejskiej akuszerki).

W takiej to gromadzie cho­dzono od domu do domu, wszędzie wytykając gospoda­rzom ich „grzechy", które ob­ciążały ich sumienie. Wszy­stkie jednak winy i przewinie­nia przypisywano „Niedźwie­dziowi". Chodzenie kończy się wieczorem wspólną zabawą, ,,Niedźwiedź", z zachowaniem odpowiedniego rytuału zostaje zabity, a wszyscy uczestnicy zabawy częstowani są „krwią z Niedźwiedzia".

Warto w tym miejscu wspo­mnieć o tych grupach „Wodze­nia Niedźwiedzia", które w swoim czasie istniały na tere­nie naszej gminy. Mało kto dziś pamięta, że w latach pięćdzie­siątych działała bardzo dobra grupa w Odrowążu z wielkim „Szandarom" - nieżyjącym już Wilhelmem Gruchotem. Du­żą popularność zyskała rów­nież grupa z Karłubca, która swoje „chodzenie" kończyła zawsze w karczmie „U Kachla" (dzisiaj ani tej grupy, ani karczmy już nie ma). Dawne tradycje kontynuują jednak w Karłubcu: nowym zespołem kierują teraz panowie German i Jarosz.

Najdalej swoim rodowo­dem sięga grupa „Wodzenia Niedźwiedzia" z Obrowca. Udokumentowane dane o jej istnieniu pochodzą z połowy ubiegłego stulecia. Największe jednak osiągnięcia grupa uzyskała pod „wodzą" pana Jan Michalika. Wielokrotnie występowali na przeglądach wojewódzkich, a także reprezentowali Opolszczyznę na przeglądach ogólnopolskich. Zawsze zajmowali znaczące miejsca. Grupa ta współpracuje z poetką ludowa panią Martą Świentek, która jest autorką wszystkich tekstów, corocznie aktualizowanych o nowe „grzechy". Obecnie grupą z Obrowca kieruje pan Zenon Drożdżyński.

W ostatnim czasie ożywiła się grupa „Niedźwiedziowa" z Górażdży, która szczególnie udanie zaprezentowała się na ostatnim - trzecim już z kolei -gminnym przeglądzie „Wo­dzenia Niedźwiedzia". „Do­brym duszkiem" tego zespołu jest niestrudzona pani Wal-trauda Wicher.

Niech żałują ci wszyscy, którzy w dniu 26 marca br. pozostali w domu i nie byli na tym niezwykle barwnym prze­glądzie. Sala w Szkole Podsta­wowej nr 2 pękała w szwach, a „Niedźwiednicy" prześcigali się w pomysłach i realizacji. Spontaniczna też była reakcja sali na to wszystko, co działo się na scenie i proscenium. Śpiewano, tańczono, mówiono przepiękne teksty.

Niejeden z nas przeniósł się wtedy w odległe czasy, kiedy to jeszcze wszystko było bar­dzo żywe w naszych wioskach.

„Niedźwiedź" tańczył z „gospodynią" panią dr Marią Urbaniec, Cyganka tańczyła z burmistrzem panem Norber­tem Urbańcem... Dopisali za­proszeni goście, którzy nie kry­li swego podziwu i wzruszenia:

- „Było to tak żywe i spontani­czne, że myśleliśmy, że jeste­śmy na autentycznym Wodze­niu Niedźwiedzia w dawnych czasach gdzieś w Obrowcu, Górażdżach, Odrowążu czy Karłubcu. Była też prasa i opol­skie radio.

Ocena przeglądu należała jednak do konkursowego Jury, które obradowało w składzie:

prof. Teresa Smolińska -przewodnicząca, członkowie:

Jerzy Lipka, Jan Michalik, Wacław Ludwig. Pierwszą nagrodę w wysokości 500 zło­tych - ufundowaną przez UMiG w Gogolinie - przyzna­no zespołowi z Górażdży, dru­gą - ufundowaną przez ZC-W „Górażdże" SA - zespołowi z Obrowca, trzecią (ufundowa­ną przez S.U.W.P z Gogolina) zespołowi z Choruli. Równo­rzędne wyróżnienia otrzymały grupy ze Strzebniowa i z Karłubca. Pięknym pucharem uho­norowano także występujący poza konkursem zespół z Nakła.

Na koniec nastąpiło ,,po­grzebanie basa". Obyczaj ten jest symbolicznym zakończe­niem karnawału. Zgodnie z tra­dycją grupa „żałobników" od­prawiła pozornie smutne, w rzeczywistości zaś ucieszne i krotochwilne, scenki żegnania na czas wielkiego postu basa -wielkiej trąby.

Cała ta impreza nie mogła­by się naturalnie odbyć bez udziału wielu ludzi „dobrej woli". Dziękuję w tym miejscu w imieniu jurorów. Jak i licznie zgromadzonej publiczności, a przede wszystkim uczestniczą­cych zespołów, wszystkim sponsorom za ufundowanie na­gród, pracownikom UMiG za wielkie serce i zaangażowanie w przygotowanie i realizację tej imprezy. Dziękuję też wszystkim bezimiennym oso­bom i instytucjom za wspar­cie i pomoc. Jeżeli kogoś pomi­nąłem, to naturalnie winę za to ponosi „Niedźwiedź".

Jerzy Lipka

„Kto się tej krwi napije będzie bogaty i długo pożyje"

NIEDŹWIEDŹ '95 — GÓRAŻDŻE

A teraz goście mili, czas już nadchodzi -

ten paskudnik Niedźwiedź moc ma na sumieniu,

więc się zabieramy ku sądzeniu:

wszystko co niedobre to jego jest wina,

patrzcie, jak mu blednie mina.

W naszym Górażdżu dość on tu spaskudził

kiedy tak bezkarnie między nami chodził.

Was wszystkich biorę za świadków

i pytam was, czy za wszystko co niedobre

jest paskudnik winny?

- WINNY -

Kto jest winny, że miliony my zarabiali, a teraz liczy grosikami my się stali?

Wszyscy (głośno krzyczą)

Niedźwiedź!

Kto jest winny,

że z milionów na złotówki pospadało,

to i tak wszystko podrożało?

Niedźwiedź!

Kto jest winny,

że telefony jeszcze nie działają,

choć już trzy lata je podłączają?

Niedźwiedź!

Kto jest temu winny,

że w naszych klubach trenerów zmieniają,

a sportowcy i tak lepiej nie grają?

Niedźwiedź!

Kto temu winny, że w Gogolinie bary się pięknie rozwijają, a w Górażdżu podupadają, a ceny za piwo dźwigają?

Niedźwiedź!

Kto jest temu winny,

że u nas raz chodniki pięknie układają,

potem płytki zrywają,

a za miesiąc znów je układają?

Niedźwiedź!

I tak to wina tego charpagana została jednomyślnie przez wszystkich uznana. Kara na brynola srogo nałożymy, według paragrafu łeb mu odetniemy. Jucha trza wytoczyć do ostatnich kropel, żeby ścierwo stwardło  jak lodowy sopel. Teraz kacie, weź szabla do ręki, chlastnij tego drania, co tu zaraz klęknie. Spuście juchę do michy i chłepcie do dna, coby więcej nie czyniła zła. Dejcie też se łyknąć tu tej całej zgraji, co nos baną chwalić przez ten roczek cały. Kto się tej krwi napije będzie bogaty i długo pożyje. Niech tradycja nie zanika za rok przyjdzie Niedźwiedź i ta sama klika.