Od 1901 roku szwedzko-norweska Fundacja Alfreda Nobla każdego roku przyznaje nagrody tym, którzy naj­więcej zrobili dla dobra ludzkości. Nagroda Nobla jest przyznawana w następujących dziedzinach: fizyka, che­mia, fizjologia lub medycyna, literatura i nauki ekono­miczne (od 1969 roku).

Ponadto jest też przyznawana nagroda pokojowa za szczególne zasługi na polu roz­brojenia i krzewienia idei pokojowych. Wśród dotych­czasowych laureatów Nagrody Nobla było aż jedenaście osób urodzonych na Śląsku. Ich nazwiska spotykamy w encyklopediach i słownikach. Lista noblistów ze Śląska według kolejności otrzymania przez nich nagrody przed­stawia się następująco:

1. PAUL EHRLICH - urodził się w 1854 roku w Strzelinie. Studiował na uczelniach we Wrocławiu, Strasburgu i Freiburgu. Doktorat uzyskał na uniwersytecie w Lip­sku. Był lekarzem, bakteriologiem i chemikiem. Dał po­czątek współczesnej chemoterapii. Prowadził badania nad zwalczaniem chorób zakaźnych za pomocą środ­ków chemicznych. Był współodkrywcą lekarstwa „Salvarsan". W roku 1908 otrzymał Nagrodę Nobla za pra­ce nad zagadnieniami odporności organizmu. Zmarł w 1915 roku.

2. GERHART HAUPTMANN - urodził się w 1862 roku w Szczawnie Zdroju na Dolnym Śląsku. Studiował we Wrocławiu i Rzymie. Był jednym z najwybitniejszych dra­maturgów europejskich i czołowym przedstawicielem niemieckiego naturalizmu. Napisał 42 dramaty; najbar­dziej znany z nich to „Tkacze" (1893 r.). Pisał też powie­ści i nowele. Nagrodę Nobla otrzymał w 1912 roku „w uznaniu płodnej, różnorodnej i wybitnej działalności w dziedzinie sztuki dramatycznej". G. Hauptmann zmarł w 1946 roku w Jagniątkowie, niedaleko Szklarskiej Porę­by. Pochowany został, zgodnie ze swoim życzeniem, na wyspie Hidensee na Morzu Bałtyckim.

3. FRITZ HABER - urodził się w 1868 roku we Wro­cławiu. Badania naukowe dotyczące elektrochemii i ka­talizy prowadził w Karlsruhe i Berlinie. Dały one począ­tek przemysłowi nawozów sztucznych i półproduktów chemicznych wytwarzanych masowo. W 1918 roku jego metoda syntezy amioniaku została nagrodzona Nagro­dą Nobla. F. Haber zmarł w 1934 roku w Szwajcarii.

4. FRIEDRICH BERGIUS - urodził się w 1884 roku w Złotnikach pod Wrocławiem. Studiował we Wrocławiu i Lipsku. Był chemikiem. Opracował metodę otrzymywa­nia benzyny syntetycznej przez tak zwane „upłynnienie węgla" przy pomocy wodoru. W 1931 roku otrzymał za to Nagrodę Nobla. Zmarł w 1949 roku w Argentynie.

5. OTTO STERN - urodził się w 1888 roku w Żorach. Studiował we Wrocławiu i Pradze. W latach 1914-1933 był pracownikiem naukowym kilku uczelni na terenie Niemiec. W roku 1933 wyjechał do USA, gdzie praco­wał w Pittsburgu. 0. Stern wspólnie z innym uczonym w 1922 roku wykazał istnienie momentu magnetycznego o atomu, a w1933 roku zmierzył ważną dla fizyki ato­mowej wielkość - moment magnetyczny protonu. Mię­dzy innym za wykonanie tego pomiaru przyznano mu w roku 1943, już jako obywatelowi amerykańskiemu, Na­grodę Nobla. 0. Stern zmarł w 1969 roku.

6. KURT ALDER - urodził się w roku 1902 roku w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów). Studiował w Ber­linie i w Kolonii. W 1935 roku wraz z 0. Dielsem ogłosili wyniki prac dotyczące tzw. syntezy dienowej, która umożliwiła utworzenie nowych związków organicznych. Dzięki temu można było uzyskać m.in. niektóre środki owadobójcze. W 1950 roku uznając wartość badań K. Aldera dla nowoczesnej chemii organicznej przyznano mu Nagrodę Nobla. Kurt Alder zmarł w 1958 roku w Kolonii.

7. MAX BORN - urodził się w 1892 roku we Wrocła­wiu, tam też rozpoczął studia, które później kontynuo­wał w Heidelbergu, Zurychu, Getyndze i Cambridge. Ka­rierę naukową rozpoczynał w Berlinie. W 1933 roku wy­emigrował do Anglii. Początkowo był wykładowcą w Cambridge, a od 1936 roku w Edynburgu. Max Born jest jednym z twórców mechaniki kwantowej oraz teorii sieci krystalicznych. Zajmował się również budową ato­mu i elektromagnetyczną teorią światła. Nagrodę Nobla otrzymał w roku 1954 za prace z dziedziny machaniki kwantowej. Był członkiem Royal Society i Akademii Nauk ZSRR. Do Niemiec powrócił w latach pięćdziesiątych. Zmarł w Getyndze w 1970 roku. Rada Miejska Wrocła­wia w 1991 roku nadała jednemu z placów miejskich nazwę Plac Maxa Borna.

8. MARIA GOEPPERT-MAYER - urodziła się w 1906 roku w Katowicach. Studiowała matematykę i fizykę w Getyndze. Wyszła za mąż za amerykańskiego fizyka Mayera i z nim w 1930 roku wyjechała do USA. Była profe­sorem uniwersytetów w Chicago i Berkeley. Prowadziła badania nad atomem, które w 1963 roku przyniosły jej Nagrodę Nobla. Zmarła w 1972 roku.

9. KONRAD EMIL BLOCH - urodził się w 1912 roku w Nysie. Tutaj ukończył szkołę powszechną i gimnazjum. Studiował chemię w Monachium. W latach 1935-1936 pracował naukowo w Szwajcarii, a następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Był profesorem uniwersyte­tów w Chicago i Cambridge. W roku 1964 otrzymał Na­grodę Nobla za badania wyjaśniające powstanie chole­sterolu w organizmie oraz rolę enzymów w procesie przemiany tłuszczów.

10. JOHANNES GEORG BEDNORZ - urodził się w 1950 roku w Lublińcu. Minerolog i fizyk. Pracownik wyższej uczelni technicznej w Zurychu. Współodkrywcą wysoko­temperaturowego nadprzewodnictwa w tkankach metali. Nagrodę Nobla otrzymał w 1987 r.

11. REINHARD SELTEN - urodził się w 1930 roku we Wrocławiu. Ukończył studia i habilitował się na uniwer­sytecie we Frankfurcie, wykładał w Berlinie, Bielefeid, a od 1984 roku pracuje w Bonn. Z R. Seltenem wiąże się początek kariery teorii gier w ekonomii. Znalazła ona stałe zastosowanie w analizie ekonomicznej, w badaniach nad organizacją przemysłu, a nawet w przewidywaniach ryn­ków finansowych. Nagrodę Nobla otrzymał w 1994 roku za „dogłębną analizę teorii gier niezespołowych".

Spośród wymienionych wyżej laureatów Nagrody Nobla pochodzących ze Śląska aż sześciu z nich było związanych z Uniwersytetem Wrocławskim. Warto w tym miejscu dodać, że ponadto w gronie noblistów profeso­rami Uniwersytetu Wrocławskiego byli THEODOR MOMMSEN (nagroda z literatiury w 1902 r.), PHILIPP LENARD (nagroda z fizyki w 1905 r.) oraz EDUARD BUCHNER (nagroda z chemii w 1907 r.).

Ze Śląskiem związany był również słynny dr ROBERT KOCH (1843-1910), który Nagrodę Nobla otrzymał w 1905 roku. Robert Koch jest uznawany za współtwórcę nowoczesnej bakteriologii i nauki o chorobach zaka­źnych. Był odkrywcą zarazków gruźlicy (prątek Kocha), przecinkowca cholery, zarodników laseczki wąglika i gronkowca. Robert Koch swoje badania naukowe prze­prowadzał między innymi w Sławięcicach. Książę Hoheniohe do dyspozycji naukowca oddał tutaj stada by­dła, na których przeprowadzano doświadczenia służące zwalczaniu groźnych chorób.

Opracował Józef Szulc