Niedźwiedź to typowy „kozioł ofiarny", na którego cała lokalna społeczność zrzuca winę za wszystko, co złe, za wszystkie nieudane wydarzenia w wiosce, za „dopusty Boże". Tak zwane „zło" przyjmuje każdorazowo odmienny kształt i inne zjawiska, gdyż jest ono tym, co w danej chwili ludziom najbardziej dokucza.
W ostatnich dniach karnawału po wsiach chodził, i chodzi do dziś, magiczny korowód z niedźwiedziem, któremu towarzyszą obowiązkowo: Żandarm^ (Szandara), Leśniczy (Feszter), Śmierć, Diabeł, Rzeźnik (Masorz), Młodzi Państwo, muzykanci, a także inne charakterystyczne dla wiejskiej społeczności postacie. Wodząc Niedźwiedzia od chałupy do chałupy wśród śmiechu, żartów i tańców, poszturchują i obwiniają go głośno za wszelkie zło, jakie ostatnio się wydarzyło. Kiedy już obejdą całą wioskę, zwołują wszystkich i po osądzeniu niedźwiedzia, zabijają go. Wcześniej jednak - jako nagrodę za tę swoistą kolędę po gospodarstwach – od każdej gospodyni otrzymują jajka, wędzonkę, pieniądze. A potem do białego rana trwa zabawa.
Cały ten obrzęd ma charakter widowiskowo-teatralny, znakomicie nadający się do publicznej prezentacji. Nic więc dziwnego, że trzy lata temu władze Gogolina postanowiły nadać mu formę zorganizowaną i wymyśliły Gminny
Przegląd Grup Obrzędowych „Wodzenie Niedźwiedzia". Impreza chwyciła i przez trzy kolejne lata byliśmy świadkami i uczestnikami przepysznej zabawy z udziałem żywo reagującej publiczności.
Każdorazowo obrzędowe prezentacje oceniało profesjonalne jury były nagrody, wyróżnienia... Ale nie to było najważniejsze. Chodziło przede wszystkim o popularyzację jednego z najbardziej barwnych obrzędów, występujących tylko na Śląsku Opolskim.
W roku bieżącym władze Gogolina i Tamowa Opolskiego postanowiły wspólnie zorganizować w dniu 11 lutego I Regionalny Przegląd Grup Niedźwiedziowych. Na miejsce przeglądu wybrano Tarnów Opolski, a do udziału w nim zaproszono po dwa zespoły z gminy Gogolin, Krapkowice, Tarnów Opolski oraz po jednym z gminy Zdzieszowice i Izbicko.
Kto tego dnia nie był w Tarnowie - niech żałuje. Punktualnie o godzinie czternastej z placu przy ulicy Ks. Klimasa wyruszył barwny korowód przebierańców, wzbudzając powszechne zainteresowanie mieszkańców. Wśród szpaleru widzów wszyscy uczestnicy widowiska udali się do miejscowego Domu Kultury. Na przedzie, w galowych mundurach, orkiestra dęta Zakładów Wapienniczych „OPOL-WAP". Konkursowe prezentacje rozpoczęły się o godzinie 15.00, a sala widowiskowa Domu Kultury nie mogła pomieścić wszystkich chętnych.
Przegląd otworzyli burmistrz Gogolina p. Norbert Urbaniec i wójt Tarnowa Opolskiego pani Bronisława Pietruszka. Wśród gości widzieliśmy m.in. dyrektora Wydziału Kultury i Sportu Urzędu Wojewódzkiego pana Tadeusza Soroczyńskiego,. burmistrzów Krapkowic pana Piotra Sollocha i Zdzieszowic pana Ditera Przewdzinga.
Prezentacje konkursowe, które wzbudzały prawdziwy entuzjazm nadkompletu publiczności, trwały blisko pięć godzin. Przeplatane były występami znakomitej kapeli ludowej Zespołu Pieśni i Tańca „Olza" z Czeskiego Cieszyna. Poza konkursem wystąpił gogoliński kabaret „Na luzie", który jako jedyny podjął się obrony niedźwiedzia, obwinianego tego dnia przez wszystkich i za wszystko.
W czasie, gdy obradowało jury przeglądu i decydowało o rozdziale nagród i wyróżnień, na estradzie rozbawiał publiczność „Gościniec śląski" pod kier. Lucjana Czernego. Całą zaś imprezę bardzo sprawnie i z dużym znawstwem „niedźwiedziowych zwyczajów" prowadziła pani Halina Nabrdalik z Polskiego Radia w Opolu. Za komentarz reakcji publiczności niech wystarczy fakt, że nikt z obecnych w Domu kultury nie opuścił sali przed ogłoszeniem werdyktu jury....
PROTOKÓŁ
posiedzenia jury
l Regionalnego Przeglądu Grup Obrzędowych „Wodzenie Niedźwiedzia '96",
które odbyło się w Tarnowie Opolskim 11 lutego 1996 r.
Jury w składzie:
- Helena Gruszka - Muzeum Wsi Opolskiej,
- Jerzy Lipka - twórca ludowy z Gogolina,
- Konrad Mientus - działacz i propagator kultury z Dańca,
- Teresa Smolińska - Katedra Folklorystyki, Uniwersytet Opolski
po obejrzeniu 8 prezentacji postanowiło, co następuje:
- l miejsce i nagrodę w wysokości 700 zł ufundowaną przez Panią Bronisławę Pietruszka Wójta Gminy Tarnów Opolski i Pana Norberta Urbańca Burmistrza Miasta i Gminy Gogolin, przyznano grupie folklorystycznej z Kątów Opolskich, (kier. Jan Zając).
- dwa równorzędne wyróżnienia l Stopnia i nagrody w wysokości po 400 zł każda otrzymują:
Grupa obrzędowa z Kosorowic, (kier. Józef Schlappa) Grupa obrzędowa z Górażdży,(kier. Waltrauda Wicher)
- pozostałe zespoły, czyli grupy obrzędowe z:
Obrowca, (kier. Zenon Drożyński), Krępnej, (kier. Karol Gołąbek), Steblowa, (kier. Diter Drzymota), Izbicka, (kier. Ryszard Lipok), Rogowa (kier. Bernard Kapica)
otrzymują wyróżnienie i nagrodę pieniężną w wysokości po 300 zł. Ponadto jury postanowiło nagrodzić wyróżniające się postaci obrzędowe:
- Księdza z zespołu z Kątów Opolskich,
- małego Niedźwiedzia z Krępnej,
- dużego Niedźwiedzia z Krępnej,
nagrodą w wysokości po 50 zł. każda - ufundowaną przez Wydział Kultury i Sportu Urzędu Wojewódzkiego w Opolu.
Wszystkie zespoły uczestniczące w tegorocznym przeglądzie otrzymują nagrody książkowe „Kalendarz Opolski 96" i „Tradycyjne zwyczaje i obrzędy śląskie. Wypisy" ufundowane przez Opolskie Towarzystwo Kulturalno Oświatowe w Opolu.
Zespół „Na Luzie" otrzymuje specjalną nagrodę w wysokości 100 zł. (ufundowaną przez Wydział Kultury i Sportu UW w Opolu oraz Urząd Miasta i Gminy Gogolin. Jury bardzo wysoko oceniło poziom prezentowanych widowisk, biorąc pod uwagę zgodność z z tradycją regionu i pielęgnowanie rodzimych zwyczajów.
Jury w imieniu własnym i uczestników pragnie podziękować organizatorom za sprawne przeprowadzenie imprezy, a darczyńcom za ufundowane nagrody.