Niedźwiedź to typowy „kozioł ofiarny", na którego cała lokalna społeczność zrzuca winę za wszy­stko, co złe, za wszystkie nieudane wydarzenia w wiosce, za „dopusty Boże". Tak zwane „zło" przyjmuje każdorazowo odmienny kształt i inne zjawiska, gdyż jest ono tym, co w danej chwili ludziom najbar­dziej dokucza.

W ostatnich dniach karnawału po wsiach chodził, i chodzi do dziś, magiczny korowód z niedźwie­dziem, któremu towarzyszą obo­wiązkowo: Żandarm^ (Szandara), Leśniczy (Feszter), Śmierć, Dia­beł, Rzeźnik (Masorz), Młodzi Państwo, muzykanci, a także inne charakterystyczne dla wiejskiej społeczności postacie. Wodząc Niedźwiedzia od chałupy do cha­łupy wśród śmiechu, żartów i tań­ców, poszturchują i obwiniają go głośno za wszelkie zło, jakie ostat­nio się wydarzyło. Kiedy już obej­dą całą wioskę, zwołują wszy­stkich i po osądzeniu niedźwie­dzia, zabijają go. Wcześniej jed­nak - jako nagrodę za tę swoistą kolędę po gospodarstwach – od każdej gospodyni otrzymują jajka, wędzonkę, pieniądze. A potem do białego rana trwa zabawa.

         Cały ten obrzęd ma charakter widowiskowo-teatralny, znakomi­cie nadający się do publicznej pre­zentacji. Nic więc dziwnego, że trzy lata temu władze Gogolina postanowiły nadać mu formę zor­ganizowaną i wymyśliły Gminny

Przegląd Grup Obrzędowych „Wo­dzenie Niedźwiedzia". Impreza chwyciła i przez trzy kolejne lata byliśmy świadkami i uczestnikami przepysznej zabawy z udziałem żywo reagującej publiczności.

Każdorazowo obrzędowe pre­zentacje oceniało profesjonalne ju­ry były nagrody, wyróżnienia... Ale nie to było najważniejsze. Chodziło przede wszystkim o popularyzację jednego z najbar­dziej barwnych obrzędów, wystę­pujących tylko na Śląsku Opol­skim.

W roku bieżącym władze Go­golina i Tamowa Opolskiego po­stanowiły wspólnie zorganizować w dniu 11 lutego I Regionalny Przegląd Grup Niedźwiedziowych. Na miejsce przeglądu wy­brano Tarnów Opolski, a do udzia­łu w nim zaproszono po dwa ze­społy z gminy Gogolin, Krapkowi­ce, Tarnów Opolski oraz po jed­nym z gminy Zdzieszowice i Izbicko.

Kto tego dnia nie był w Tarno­wie - niech żałuje. Punktualnie o godzinie czternastej z placu przy ulicy Ks. Klimasa wyruszył barw­ny korowód przebierańców, wzbu­dzając powszechne zainteresowa­nie mieszkańców. Wśród szpaleru widzów wszyscy uczestnicy wido­wiska udali się do miejscowego Domu Kultury. Na przedzie, w ga­lowych mundurach, orkiestra dęta Zakładów   Wapienniczych „OPOL-WAP". Konkursowe pre­zentacje rozpoczęły się o godzinie 15.00, a sala widowiskowa Domu Kultury nie mogła pomieścić wszystkich chętnych.

Przegląd otworzyli burmistrz Gogolina p. Norbert Urbaniec i wójt Tarnowa Opolskiego pani Bronisława Pietruszka. Wśród go­ści widzieliśmy m.in. dyrektora Wydziału Kultury i Sportu Urzędu Wojewódzkiego pana Tadeusza Soroczyńskiego,. burmistrzów Krapkowic pana Piotra Sollocha i Zdzieszowic pana Ditera Przewdzinga.

Prezentacje konkursowe, które wzbudzały prawdziwy entuzjazm nadkompletu publiczności, trwały blisko pięć godzin. Przeplatane by­ły występami znakomitej kapeli ludowej Zespołu Pieśni i Tańca „Olza" z Czeskiego Cieszyna. Po­za konkursem wystąpił gogoliński kabaret „Na luzie", który jako je­dyny  podjął  się  obrony niedźwiedzia, obwinianego tego dnia przez wszystkich i za wszy­stko.

W czasie, gdy obradowało jury przeglądu i decydowało o rozdzia­le nagród i wyróżnień, na estradzie rozbawiał publiczność „Gościniec śląski" pod kier. Lucjana Czernego. Całą zaś imprezę bardzo sprawnie i z dużym znawstwem „niedźwiedziowych zwyczajów" prowadziła pani Halina Nabrdalik z Polskiego Radia w Opolu. Za komentarz reakcji publiczności niech wystarczy fakt, że nikt z obe­cnych w Domu kultury nie opuścił sali przed ogłoszeniem werdyktu jury....

PROTOKÓŁ

posiedzenia jury

l Regionalnego Przeglądu Grup Obrzędowych „Wodzenie Niedźwiedzia '96",

które odbyło się w Tarnowie Opolskim 11 lutego 1996 r.

Jury w składzie:

- Helena Gruszka - Muzeum Wsi Opolskiej,

- Jerzy Lipka - twórca ludowy z Gogolina,

- Konrad Mientus - działacz i propagator kultury z Dańca,

- Teresa Smolińska - Katedra Folklorystyki, Uniwersytet Opolski

po obejrzeniu 8 prezentacji postanowiło, co następuje:

- l miejsce i nagrodę w wysokości 700 zł ufundowaną przez Pa­nią Bronisławę Pietruszka Wójta Gminy Tarnów Opolski i Pana Norberta Urbańca Burmistrza Miasta i Gminy Gogolin, przyznano grupie folklorystycznej z Kątów Opolskich, (kier. Jan Zając).

- dwa równorzędne wyróżnienia l Stopnia i nagrody w wysoko­ści po 400 zł każda otrzymują:

Grupa obrzędowa z Kosorowic, (kier. Józef Schlappa) Grupa obrzędowa z Górażdży,(kier. Waltrauda Wicher)

- pozostałe zespoły, czyli grupy obrzędowe z:

Obrowca, (kier. Zenon Drożyński), Krępnej, (kier. Karol Go­łąbek), Steblowa, (kier. Diter Drzymota), Izbicka, (kier. Ry­szard Lipok), Rogowa (kier. Bernard Kapica)

otrzymują wyróżnienie i nagrodę pieniężną w wysokości po 300 zł. Ponadto jury postanowiło nagrodzić wyróżniające się postaci ob­rzędowe:

- Księdza z zespołu z Kątów Opolskich,

- małego Niedźwiedzia z Krępnej,

- dużego Niedźwiedzia z Krępnej,

nagrodą w wysokości po 50 zł. każda - ufundowaną przez Wy­dział Kultury i Sportu Urzędu Wojewódzkiego w Opolu.

Wszystkie zespoły uczestniczące w tegorocznym przeglądzie otrzymują nagrody książkowe „Kalendarz Opolski 96" i „Trady­cyjne zwyczaje i obrzędy śląskie. Wypisy" ufundowane przez Opolskie Towarzystwo Kulturalno Oświatowe w Opolu.

Zespół „Na Luzie" otrzymuje specjalną nagrodę w wysokości 100 zł. (ufundowaną przez Wydział Kultury i Sportu UW w Opo­lu oraz Urząd Miasta i Gminy Gogolin. Jury bardzo wysoko oceniło poziom prezentowanych widowisk, biorąc pod uwagę zgodność z z tradycją regionu i pielęgnowa­nie rodzimych zwyczajów.

Jury w imieniu własnym i uczestników pragnie podziękować organizatorom za sprawne przeprowadzenie imprezy, a dar­czyńcom za ufundowane nagrody.