W 1984 roku w Katowicach nakładem Wydaw­nictwa "ŚLĄSK" ukazała się książka "Górny Śląsk i Zagłębie w dawnych opisach. Wiek XIX".

Za­warte są w niej dziewiętnastowieczne sprawozda­nia i relacje z podróży odbytych na te tereny, a także fragmenty opracowań krajoznawczych po­święconych Górnemu Śląskowi i Zagłębiu. Wśród cytowanych kilkudziesięciu autorów był m.in. ks. Adolf Hytrek (1853-1899) z Obrowca. Przypo­mniano fragment jego pracy "Górny Śląsk pod względem obyczajów, języka i usposobienia lud­ności", która ukazała się w 1879 roku na łamach "Przeglądu Polskiego" w Krakowie. Dla mie­szkańców naszej okolicy interesujący jest także zamieszczony w książce tekst zatytułowany "Z wycieczki na Górny Śląsk", stanowiący relację z pobytu w 1889 roku w Kamieniu Śląskim i na Górze Św. Anny. Jej autorem był krakowski pu­blicysta ksiądz Jan Badeni (l 858-1899). Odbył on w 1889 roku podróż na Górny Śląsk, a sprawo­zdanie z niej zamieścił na łamach wydawanego w Krakowie "Przeglądu Powszechnego". Na początku ks. Jan Badeni przybył do Kamienia Śląskie­go, a kolejnym etapem odwiedzin była Góra Św. Anny. W drodze powrotnej zwiedził przemysło­wą część Górnego Śląska. Poniżej przedstawiam początek opisu tej podróży sprzed 111 lat, cytując wydawnictwo z 1984 roku:

"Do Wielkiego Kamienia (Gross Stein) [Kamień Śląski], rodzinnego miejsca świętych naszych:

Jacka, Czeslawa , Bronisławy, jechać trzeba go­dzin kilka koleją żelazną aż do stacji Rośmierz [Rozmierz] za Gross Strehiitz [Strzelcami Opol­skim], a stąd końmi dobrą jeszcze godzinę. Poło­żenie tu zmienione, nad głową unoszą się niebie­skie obłoki a nie czarny dym fabryczny, miasto lasu : kominów - prawdziwe, wybornie zagospo­darowane lasy hr. Strachwitzów. W Kamieniu znaj­dują się obfite pokłady wapiennego kamienia i stąd nazwa tej miejscowości, podobnie jak leżą­cego o tysiąc kroków Kamionka (Klein Stein).

Wedle pobożnego podania, które do dziś z po­kolenia na pokolenie przechodzi, św. Jacek prze­chodząc po wsi rozsypał ziarnka swego różańca, a ziarnka te zamieniły się w kamieniste perły, z którymi kamieniecki rolnik nieraz tu na gruncie swym się spo­tyka. Żyje tez pamięć wszystkich trzech spo­krewnionych ze sobą świętych na całym Ślą­sku, żyj e przede wszyst­kim pamięć św. Jacka, nie tylko we mszach i pacierzach kapłańskich ale w licznych obrazach po kościołach, kapli­cach i domach, w szcze­rym nabożeństwie do tego doświadczonego patrona.

Nabożeństwo to na­turalnie najżywsze w samym Kamieniu i okolicy. Kościół parafialny zostaje pod wezwaniem świę­tego, a nadto w starym zamczysku, stojącym na tym samym miejscu, na którym św. Jacek ujrzał w r. 1183 światło dzienne, znajduje się założona w r. 1717 dość obszerna kaplica, którą obsługuje osob­no w tym celu wyznaczony kapłan, zwany tu za­zwyczaj księdzem fundatystą. Zamek i otaczające go dobra należą obecnie do hr. Strachwitzów, którzy ród swój wywodzą od św. Jacka, a umiejąc ocenić ten zaszczyt należną cześć po dziś dzień oddają świętym swych przodkom. Najstarszy syn panów na Kamieniu nosi zawsze od daw­nych już czasów imię Jacka, córka imię Bro­nisławy. Rokrocznie na dzień św. Jacka zjeżdża cala rodzina z pobli­skiego  Stubendorf [Izbicka], gdzie stałą ma rezydencję, do za­mku w Kamieniu i ucze­stniczy tutaj w uroczy­stym nabożeństwie. [...]

Nie bez wzruszenia przestąpiliśmy zbutwia­łe progi starożytnej sie­dziby Odrowążów, Strzelów i tych tylu in­nych poważnych śląskich magnatów, bogobojnych matron, których portrety witają nas po koryta­rzach i salach zamkowych. Sama kaplica św. Jac­ka niewielka, odznacza się pięknym obrazem św. Jacka, trzymającego w ręku monstrancję wysa­dzoną drogimi kamieniami. [...]

Góra św. Anny, zwana dawniej, a czasami i dzisiaj jeszcze Górą Chełmską, zarosła była aż do początku XVI wieku gęstym lasem. Około tego czasu dopiero ówczesny dziedzic tej miejscowo­ści Jerzy Adam Franciszek Gaszyna, spowodowa­ny nadziemskim jakimś światłem unoszącym się nad Chełmską Górą zbudował na niej małą ka­plicę na cześć św. Anny. W pięćdziesiąt lat później Anna Maria Nochtic z Malticów obdarzyła tę ka­plicę relikwiami św. Anny i drewnianą po dziś dzień na wielkim ołtarzu wystawioną figurą tej świętej. Dla wygody coraz liczniejszych pielgrzymów sta­nął niezadługo drewniany kościółek, koło którego osiedlili się w połowie siedemnastego wieku spro­wadzeni z Krakowa oo. reformaci. R. 1673 odbyta się uroczysta konsekracja wielkiego kościoła, który do dziś dnia przetrwał, r. 1733 hr. Ludwik Gaszyna dokończył rozpoczętej przez brata swego Józefa budowy złączonego z kościołem klasztoru. Poprze­dnio jeszcze, bo w pierwszych latach XVIII w., po­stanowili hojni i pobożni właściciele założyć na Górze Św. Anny kalwarię. W przeciągu lat dzie­więciu stanęło 33 kaplic ozdobionych obrazami pochodzącymi spod pędzla umyślnie w tym celu z Włoch sprowadzonych malarzy.

Razem z innymi zniesiono w r. 1811 i klasztor na Górze Św. Anny. W kilkadziesiąt lat później góra ta i cala przestrzeń przez kaplice kalwaryjskie zajęta, przeszła na własność biskupów wro­cławskich, a ci w roku 1859 poruczyli opiekę nad świętą tą miejscowością oo. franciszkanom z West­falii. Cześć hoża szerzyła się, pielgrzymów napły­wało coraz więcej, w sierpniu 1864, gdy obcho­dzono stuletnią rocznicę rozpoczęcia kalwaryjskiego nabożeństwa, zgromadziło się przeszło 100 000 pobożnych. Niestety, przyszedł Kulturkampf. Franciszkanie musieli w sierpniu 1875 opuścić swą siedzibę. Za lat sześć dopiero, dzięki usilnym staraniom wrocławskiego biskupa Foerstera, przybyło do osierociałego klasztoru dwóch fran­ciszkanów i choć w zakonnym habicie chodzić im nie było wolno, dozwolono im przynajmniej mo­dlić się i pracować w swym domu. Wreszcie w październiku 1887 objęła na nowo westfalska pro­wincja franciszkanów jawnie i urzędownie kościół, klasztor i kalwarię".

Józef Szulc